Szara pleśń - jak jej zapobiegać

Latem i jesienią w zalanych słońcem winnicach czai się mroczne zagrożenie w postaci choroby grzybiczej o nazwie Szara pleśń. Ta podstępna choroba może dość szybko zniweczyć całoroczne wysiłki winiarza tuż przed szczytem roku, czyli zbiorami. Dołącz do nas, aby rozwikłać tajemnice tego niebezpiecznego grzyba i odkryć sprawdzone sposoby na utrzymanie winnic w zdrowiu i odporności.

David Neduchal, Kopecek.pl, 24.7.2023

Szara pleśń (Botrytis cinerea), jest chorobą grzybową, która może zniszczyć dużą część upraw w ciągu kilku dni. Dlatego uważam za konieczne powtórzenie ważnych informacji o tej chorobie z wyprzedzeniem, co doprowadzi do wyeliminowania lub ograniczenia porażenia roślin przez tę chorobę, a tym samym zapobiegnie stratom gospodarczym.

Warunki tworzenia

Grzyb rozprzestrzenia się głównie przy deszczowej pogodzie i wysokiej wilgotności. 

Pierwsze objawy szarej pleśni pojawiają się zazwyczaj na winogronach i liściach. Na powierzchni winogron tworzy się szara, wełnista pleśń, która ostatecznie może pokryć całą kiść. Choroba może również wpływać na kwiaty, które mogą gnić i odpadać. Zarodniki szarej pleśni unoszą się w powietrzu i mogą przedostać się do winorośli z otaczającego środowiska lub z innych dotkniętych nią roślin. Wysoka wilgotność i krople wody na powierzchni rośliny pomagają zarodnikom w osiedlaniu się i infekowaniu rośliny.

Należy również wspomnieć, że winogrona, które zostały uszkodzone mechanicznie, najczęściej przez grad lub przez szkodniki, takie jak muszki owocówki czy osy, są najbardziej podatne na zakażenie. Oprócz winorośli szara pleśń atakuje również inne owoce, takie jak truskawki, maliny itp.

^{Szara pleśń (Botrytis cinerea) - smutny widok na zainfekowanej kiści. Jeśli jesteś już w trakcie zbiorów, lepiej wyrzuć takie winogrona na ziemię.}

W rzeczywistości infekcja przebiega w kilku etapach. Po pierwsze, w okresie kwitnienia, kiedy w wyniku odpadających kołpaczków tworzą się blizny przez które grzyb dostaje się do dna kwiatów. Zainfekowane kwiaty zwykle nie wykazują żadnych obajwów chorobowych, choć zdarza się, że w przypadku silnej infekcji pierwotnej następuje zamieranie kwiatostanów. Kolejnym okresem, jest tzw. faza utajona, która trwa do poczatku dojrzewania owoców. Ostatnią fazą jest "reaktywacja" grzybni i infekcja wtórna, która rozpoczyna się wraz z fazą "veraison", od tego momentu poziom infekcji jagód będzie się zwiększał, wraz ze wzrostem poziomu cukru w owocach, dodatkowo infekcji sprzyjają wszelkie mechaniczne uszkodzenia owoców spwodowane przez owady czy też czynniki atmosferyczne.

Jak widać kluczowymi okresami dla rozwoju szarej pleśni jest okres infekcji wtórnej i pierwotnej, dlatego w tych własnie okresach stosuje się fungicydy, skuteczne przeciwko botrytis.

Ochrona przed tą chorobą

Pierwszą rzeczą, o której należy wspomnieć, są działania pośrednie, które mogą prowadzić do zmniejszenia liczby infekcji. Obejmują one:

• odpowiednie odstępy między krzewami, lokalizacja, wybór odmiany, kształt, przycinanie, nawożenie i odżywianie, ... dotyczy to w równym stopniu wszystkich roślin.
• letnia praca (wyczyszczenia starego drewna i schowania łoża, usuwanie liści w strefie winogron): dzięki temu winogrona są bardziej nasłonecznione, poprawia się cyrkulacja powietrza, co zmniejsza wilgotność i sprzyja szybszemu wysychaniu roślin po deszczu lub rosie,
• regularne kontrole: regularne monitorowanie roślin w celu jak najwcześniejszego wykrycia objawów, ponieważ wczesna diagnoza pozwoli na szybką reakcję i zminimalizowanie szkód,
• ochrona przed owocówkami - mechanicznego naruszania winogron, co jest bramą dla szarej pleśni,
• usuwanie dotkniętych części roślin: jeśli pojawią się oznaki szarej pleśni, ważne jest, aby jak najszybciej usunąć dotknięte nią winogrona, liście i kwiaty, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby i przeprowadzić bezpośrednie opryski.

To prowadzi nas do bezpośredniej ochrony przez opryskiwanie. 

Pierwszym krokiem jest zwalczanie wspomnianej już muszki owocówki, która jest wielkim pomocnikiem botrytis i której występowanie zaczyna nabierac znaczenia w okresie lipiec - sierpień. Przed muszką owocówką bronimy się za pomocą środków owadobójczych, takich jak Karate, Sanium Ultra a jeśli w winnicy występuje drapieżne roztocze, to zalecamy użycie Spintor, który nie szkodzi temu pożytecznemu drapieznikowi.

Kolejnym sposobem ochrony jest stosowanie odżywki zawierającej wapń Wuxal Calcium. Wapń przyczynia się do wzmocnienia naskórka i budowania silnych ścian komórkowych, dzieki czemu owoce wykazują mniejszą podatność na infekcję. 

Całą kategorię ochrony winorośli, owoców, warzyw i innych roślin można znaleźć tutaj >>.

Ponieważ problem szarej pleśni pojawia się gównie pod koniec sezonu, tuż przed zbiorami (sierpień - listopad), musimy określić przewidywaną datę zbiorów i zaplanować tak ewentualne opryski, aby zostały zachowane wymagane dla danych preparatów okresy karencji. Okres karencji (OK) oznacza okres, w którym owoce potraktowane danym opryskiem nie mogą być zbierane ani spożywane.

Obecnie przeciwko botrytis można stosować następujące preparaty* (Okres karencji - OK podano w nawiasach):

• Switch (OK 35 dni),
• Scala (OK 28),
• Magnicur Quick (14),
• Teldor (14).

W przypadku produkcji zintegrowanej lub uprawy w trybie ekologicznym stosujemy następujące opryski ekologiczne:

• Serifel (3),
• Polyversum (0),
• Vitisan (0),
• Altela (0), 
• AquaVitrin K (0),
• i nowość Green Doctor (0). 

Presja szarej pleśnie czeka nas dopiero w nadchodzącym letnio-jesiennym okresie. Dlatego zalecałbym stosowanie na obecnym etapie tych oprysków, które są przede wszystkim skierowane przeciwko obecnemu zagrożeniu mączniakiem rzekomym (Drzewik - Plasmopara viticola), a jednocześnie mają znaczący w zwalczaniu botrytis. Są to na przykład środki zawierające substancję czynną folpet - Folpan, Pegaso lub Melody Combi. Dopiero w następnym oprysku należy dodać do opryskiwacza specjalny preparat na botrytis (szarą pleśń).

Kiedy cukry gromadzą się w winogronach, nie ma już ryzyka wystąpienia mączniaka prwadziwego (Oidium) czy też mączniaka rzekomego na winogronach. Dlatego od tego etapu rośliny opryskuje się tylko przeciwko botrytis. Nie jest również konieczne opryskiwanie całego krzewu, a jedynie strefy winogron.

Należy uważać na odmiany, które są bardzo podatne na botrytis, takie jak Pinot Noir, Pinot Gris, Neuburg, itp. Problem z tymi odmianami polega na tym, że mają one bardzo zwarte winogrona lub cienkie skórki.

A co jeśli część winogron jest zainfekowana przez botrytis i nie możemy odkładać już zbiorów? Zalecam nie mieszać zakażonych owoców ze zdrowymi i zrzucić je na ziemię lub całkowicie usunąć z winnicy. Winogrona zainfekowane tym grzybem wytwarzają enzym lakazę. Powoduje on utlenianie wina, brązowienie moszczu i, w przypadku win czerwonych, słabe zabarwienie. Pytanie brzmi więc, czy te konsekwencje są warte ryzyka, czy też należy podjąć bezkompromisową decyzję o odrzuceniu zainfekowanych gron, i w efekcie uniknąć przyszłej walki ze skutkami zakażenia w winie, którego pewnie będzie więcej, ale o wątpliwej jakości.

Na koniec chciałbym jeszcze raz podkreślić profilaktykę. Uważnie obserwuj prognozy pogody i różne prognozy. Dbajcie o swoje rośliny przez cały rok. I lepiej zbierać winogrona nieco mniej dojrzałe, ale zdrowe, niż dojrzałe, ale zgniłe, a potem zmagać się z jakością powstałego wina. Vinohradu zdar!

*Wymienione preparaty do zwlacznia botrytis czy też pozostałych chorób grzybowych są dopuszczone do użytku na terenie Republiki Czeskiej, w przypadku zamiaru ich użycia w Polsce należy sprawdzić czy posiadają one dopuszczenie do stosowania w uprawie winogron w naszym kraju.