Przycinanie winorośli

Zimowe (zasadnicze) cięcie winorośli to kluczowa dla funkcjonowania winnicy czynność w ciągu roku. W trakcie, której usuwana jest większość jedno- i dwuletniego drewna, a pozostawione zostają jedynie łozy owocujące. Widać zatem, że działanie to ma znaczący wpływ na nadchodzące zbiory i zdecydowanie nie warto go bagatelizować. Zapoznajmy się więc bliżej z przycinaniem winorośli.

Kiedy przycinać winorośl?

Przycinanie winorośli można rozpocząć w dowolnym momencie od początku roku, w okresie spoczynku, z wyjątkiem lokalizacji, w których winnica jest zagrożona regularnymi i silnymi przymrozkami. Tam lepiej odłożyć cięcie na jak najpóźniejszy termin, nawet do początku wiosny, czyli na koniec marca (wiosenne przycinanie winorośli). Ważne, by przed zakończeniem przycinania, nie rozpoczął się okres "płaczu łozy" (z miejsc cięcia wypływa sok - dzieje się to w okresie, gdy temperatura gleby wzrasta do około 5 - 6 ° C). W takim czasie, winnica powinna być już przycięta i gotowa do sezonu. Zdecydowanie nie zostawiaj przycinania na maj lub czerwiec. To jest już bardzo późny termin. Po prostu zapomnij o cięciu zasadniczym w lecie. W czerwcu i lipcu w winnicy wykonywane są zupełnie inne prace (podwiązywanie latorośli, wyłamywanie i skracanie pędów sylaptycznych, ogławianie).

Sposoby prowadzenia winorośli lub jak przycinać winorośl?

Istnieje wiele form prowadzenia winorośli. W przypadku winnic prowadzonych przez drobnych winiarzy dominuje nadreńsko-heski sposób prowadzenia upraw, z wykorzystaniem formy Guyota.

Niskie prowadzenie

• Prowadzenie "na głowę"
• Forma kielicha (Gobelet)
• Niski sznur

Prowadzenie na średniej wysokości

• Sznur Guyota (sposób nadreńsko-heski)
• Sznur Royat

Wysokie prowadzenie

• Forma Mosera
• Forma serca
• Kordon poziomy - Kurtyna
• Kordon pionowy - Vertiko
• Sylvoz
• Prowadzenie trewirskie
• Pergole

Sznur Guyota

Podstawową zasadą przycinania winorośli tą metodą jest przycięcie na jedną łozę owocującą, z której wyrosną nowe latorośle, oraz 2-pąkowy czopek zastępczy, który zapewni nam, że na szczycie pnia uzyskamy w kolejnym sezonie wysokiej jakości łozę owocującą. 

Łoza owocująca powinna wyrastać z drewna jednorocznego, które jest osadzone na dwuletnim drewnie. Ważne jest, aby znajdowała się ona jak najbliżej pnia i by w efekcie nie tworzyły się zbyt długie węzły.

Jeśli sytuacja na to nie pozwala (zwłaszcza w starszych winnicach), można wykorzystać tzw. "wilka" czyli łozę wyrastającą ze starego drewna. Spodziewaj się jednak, że w bieżącym roku będzie na niej mniej owoców.
Takie odmłodzenie bardzo poprawi żywotność krzewu, co zdecydowanie jest warte jednorazowego obniżenia plonu.

Łoza, którą wybierzesz jako owocującą, musi być:

• zdrowa
• nieuszkodzona
• dobrze zdrewniała o średnicy 8 - 20 mm.

Ważna jest również długość łozy (lub liczba pąków), którą określa się w zależności od odmiany, jakości łozy i kondycji krzewu. Zwykle jest to 4 - 8 oczek.

 

Cięcie zimowe (zsadnicze) winorośli

Jeżeli ze względu na potrzebę odnowienia krzewu (= wyprowadzenie łozy owocującej bliżej pnia) konieczne jest wykonanie cięcia, które pozostawi ranę o dużej powierzchni, zalecamy zabezpieczenie miejsca cięcia za pomocą wosku do szczepienia drzew lub balsamu sadowniczego. Duże cięcia mogą powodować osłabienie krzewu, pogorszenie plonów i jakości winogron, a przede wszystkim chorobę ESCA, o której ostatnio coraz częściej się mówi.

Jak wygląda cięcie winorośli oczami winiarza - video

Video - zimowe przycinanie winorośli oczami winiarza

 

W praktyce cięcie zimowe możemy rozpocząć w okresie, gdy opadną wszystkie liście z krzaka (listopad - grudzień), jednak zdecydowanie lepiej jest rozpocząć je później, czyli między styczniem a marcem, aby zmniejszyć ryzyko uszkodzeń na skutek przymrozków (winorośl później wypuści pąki).

Zacznij od odmian, które nie są podatne na zimowe przymrozki (Tramín, Sauvignon, Dornfelder, Cabernet Sauvignon, ...) i odmian, które wcześnie wschodzą (Muscat, Muller Thurgau, Blue Portugal, Merlot).

Podczas cięcia ważna jest umiejętność rozpoznawania rodzajów drewna. Wyróżniamy drewno:

• jednoroczne - o jasnej barwie, wyrasta z dwuletniego drewna, wiosną wyrastają z niego pędy owocujące, kora jest gładka, pozostają na nim resztki wąsów i ogonków w węzłach
• dwuletnie - ciemniejszy kolor, wyrasta z trzyletniego lub starego drewna, kora może częściowo się łuszczyć
• stare drewno - kora jest ciemna i złuszcza się pasami, na stare drewno składa się pień, głowa i ewentualnie także stałe ramiona, mogą z niego wyrastać tzw. "wilki", które nie są płodne
• drewno dzikie tzw. "wilki" - jest to drewno jednoroczne, które wyrasta ze starego, nie jest płodne, jednak latorośle, który na nim wyrosną będą płodne w kolejnym roku.

 

^{Bardzo ważne jest aby w trakcie zimowego cięcia zadbać o utworzenie 2-3 pąkowego czopka zapasowego. Na zdjęciu widąc ślad po większym cięciu (ok. 25 mm), na który należy nałożyć balsam sadowniczy, w przeciwnym razie istnieje ryzyko wniknięcia różnych chorób.}

Zanim zaczniesz ciąć, przyjrzyj się dobrze roślinie i zastanów się, która część krzewu będzie najlepsza dla wyprowadzenia nowej łozy owocującej? Drewno powinno być proste i zdrowe, tj. bez uszkodzeń mechanicznych nie powinno być na nim szarych plam, wskazujących na grzybnię mączniaka prawdziwego lub szarą pleśń. Nie powinno też być na nim uszkodzeń na skutek gradu.

Nie zapomnij o ustaleniu liczby płodnych pąków, które pozostawisz na krzaku. Jeśli chcesz mieć wysokiej jakości winogrona, nie możesz przeciążyć krzewu. Optymalne obciążenie wynosi 4 - 8 oczek na m2 (w zależności od wielkości gron, odmiany, formy krzewu). W przypadku większego obciążenia ryzykujesz słabszym dojrzewaniem winogron, większą podatnością na ataki chorób grzybowych i zmniejszeniem żywotności krzewu.

^{Choroby winorośli są często spowodowane źle prowadzonym cięciem, gdy wirusy czy grzyby przedostają się do nieleczonej dużej rany.}

Inne ważne wskazówki dotyczące technik przycinania winorośli:

• staraj się minimalizować cięcia tak bardzo, jak to możliwe. Więcej ran oznacza więcej "bram" wejściowych dla chorób i szkodników
• jeśli to możliwe, w ogóle nie tnij starego drewna. W przypadku dużych cięć użyj balsamu drzewnego
• zostaw na krzewie czopek zapasowy, świetnie sprawdzi się w przypadku uszkodzenia głównej łozy (pęknięcie podczas wiązania itp.) lub konieczności odnowienia pnia. Przytnij czopek na 1-3 oczka. 

 Nie lekceważ leczenia winorośli po zimowym przycinaniu

Podczas przycinania winorośli zimą nie zaleca się wykonywania dużej liczby cięć, ponieważ stanowią one bramę wejściową dla różnych chorób. Bardzo często są to choroby grzybowe ESCA i eutypowe zamieranie winorośli, które zaczęły eliminować dużą liczbę krzewów winorośli na całym świecie. Niestety, choroby te nie zostały jeszcze szczegółowo zbadane i nie ma przed nimi bezpośredniej ochrony.

Inną podstępną cechą tych dwóch chorób jest to, że mogą one występować w roślinie, która wygląda zdrowo przez kilka lat, zanim zauważymy pierwsze widoczne objawy. W takim przypadku nie pozostaje nam nic innego, jak oznaczyć chory krzew, a zimą go usunąć wraz z korzeniami i spalić.

Wielu winiarzy ma także kilka drzew owocowych lub nawet cały sad. Czy wiesz, że jeśli nadejdzie cieplejsza zima (jak te z ostatnich lat), to już w tym okresie należy rozpocząć profilaktyczne zabezpieczenie brzoskwiń przed chorobami?

Wysychanie i pękanie brzegów liści to typowy objaw choroby ESCA, która niestety coraz częściej się rozprzestrzenia. Dostaje się do winorośli przez nacięcia po zimowych cięciach, dlatego możemy temu zapobiec, lecząc rany po cięciu. Źródło zdjęcia: Bauer Karl, URL https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ESCA_Blattsymptom_1.JPG.

Jak zatem zapobiegać tym problemom? Poprzez profilaktykę, czyli zastosowanie sprayu BlocCade bezpośrednio po cięciu. który wykorzystuje polimery do utworzenia nieprzepuszczalnego filmu dla patogenów na ranie ciętej.

BlocCade nie zawiera żadnych pozostałości, dlatego nadaje się również do upraw ekologicznych. Rozcieńcza się w stosunku 1:9 (1 część BlocCade, 9 części wody). Przybliżone zużycie wynosi około 1,5 litra oprysku na hektar.

W praktyce odbywa się to wtedy w ten sposób, że całkowicie przycina się winnicę, następnie miesza się spray i aplikuje bezpośrednio na rany cięte za pomocą opryskiwacza. Ktoś mógłby pomyśleć o użyciu pędzla, ale ja tego nie polecam, ponieważ nawet pędzlem można przenieść zarodniki patogenu na inne rośliny.

Co to jest ESCA?

• może być spowodowana przez kilka grzybów Phaeoacremonium aleophilum, Phaeomoniella chlamydospora, Fomitiporia mediterranea
• objawy: przesuszenie brzegów liści, ograniczone unerwienie, ciemne plamy na jagodach, które później wysychają, przy przecięciu łodygi w poprzek widoczne są czarne kropki na drewnie
• gdy pojawiają się pierwsze objawy, zwykle w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego zamiera cały krzew
• do zakażenia dochodzi głównie poprzez rany po cięciu
• atakuje raczej starsze winnice
• odmiany podatne na ESCA: Morawski Muscat, Blue Portugal, Chardonnay, Sauvignon

Nie ma lepszej ochrony winnicy niż ta, która jest wykonywana samodzielnie, jest naturalna i przede wszystkim skuteczna. Dokładnie to robi roztocz drapieżny Typhlodromus pyri.

Tak wygląda winnica w okresie wegetacyjnym, zaatakowana przez eutypowe zamieranie winorośli

Co to jest eutypowe zamieranie winorośli

• wywoływana jest przez grzyba Eutypa lata
• odkryto go dopiero w latach 70. XX wieku
• objawy: słaby i nieregularny rozrost między poszczególnymi pędami, wiechy, nekrotyczne plamy na liściach, częste opadanie kwiatostanów, zaatakowany krzew obumiera stopniowo przez kilka lat
• ochrona jest taka sama jak w przypadku ESCA, możliwa jedynie poprzez zapobieganie - leczenie skaleczeń

Te dwie choroby są jedną z częstszych przyczyn obumierania krzewów w winnicy i niestety stają się coraz bardziej powszechne. Jeśli znajdziesz zainfekowany krzew, pamiętaj o zastosowaniu sprayu ochronnego zimą, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby i uważnie monitoruj stan krzewów w okresie wegetacyjnym. Zaoszczędzi Ci to wielu przyszłych problemów, zmartwień i szkód ekonomicznych.

Cięcie w pierwszym roku po posadzeniu

Jeśli zasadziłeś winnicę w zeszłym roku, w drugim roku (pierwszym roku po posadzeniu) czeka Cię bardzo ważne cięcie tzw. formujące. Oczywiście zakładamy, że postawiłeś już rusztowanie i wbiłeś paliki dla każdego krzewu w winnicy. Cięcie formujące prowadzimy w taki sposób, by uzyskać jak najbardziej prosty pień, wykonując przy tym, jak najmniejszą liczbę cięć.

Jeśli pęd (łoza) jest mocny i wystarczająco długi (w zależności od odmiany średnica pędu na wysokości pierwszego drutu podtrzymującego powinna wynosić co najmniej 5 mm), możemy za jego pomocą wyprowadzić pień. Wybieramy dwa pąki (oczka), które znajdują się powyżej poziomu najniższego drutu i przycinamy pęd prostym cięciem około 1 cm powyżej wyższego pąka (= ponad drugim pąkiem nad drutem). Pozostałe pąki znajdujące się pod drutem "zaślepiamy" czyli obcinamy je na płasko sekatorem. Z tak przyciętej łozy, usuwamy również zdrewniałe wąsy.

Cięcie w pierwszym roku po posadzeniu - bardzo ważne jest usunięcie pąków (oczek) poniżej drutu prowadzącego.

Pęd może być zbyt cienki lub słaby aby wyprowadzić z niego pień, w takim przypadku przycinamy go na dwa pąki nad ziemią (dokładniej mówiąc nad podkładką). W przyszłym roku otrzyma drugą szansę.

Do przycinania winorośli niezbędną są wysokiej jakości odpowiednie narzędzia.

Chciałbym jeszcze wspomnieć o narzędziach używanych do przycinania winorośli. W trakcie cięcia będziesz korzystał z sekatora, małej piły lub sekatora dwuręcznego (dźwigniowego), linki (do podwiązywania młodych pędów) i drutu wiązałkowego lub specjalnego narzędzia do wiązania pędów (wiązarki).

Dziś potrzebne narzędzia można kupić (jak wszystko) dosłownie za kilka złotych. Warto jednak zwrócić uwagę, że oprócz pewnej dozy twórczego myślenia (tak – nadajesz krzewowi kształt na kilka następnych lat), przycinanie winorośli wymaga również sporej siły fizycznej. Pierwsze kilkadziesiąt pni pójdzie zapewne gładko, ale po kilku godzinach pracy lub na drugi dzień, ręce ale nie tylko one, bo również ramiona, kark i plecy, zdecydowanie "przypomną" o sobie. Dobrej klasy narzędzia pozwalają efektywnie wykonywać pracę przy użyciu mniejszej siły, co na pewno przełoży się na mniejsze zmęczenie. Ponadto przy użyciu tanich narzędzi trudno uzyskac gładkie i równe cięcie, co nie jest bez znaczenia dla kondycji krzewów. Dlatego zdecydowanie warto wydać nieco więcej i kupić sprzęt dobrej jakości, który będzie służył latami. Oczywiście o narzędzia należy dbać. Dokładne oczyszczenie, wysuszenie i ostrzenie po każdym użyciu jest rzeczą oczywistą i niezbędną, która w praktyce zajmuje nie więcej niż kilka minut.

W bardzo atrakcyjnym przedziale cenowym oferujemy doskonałe niemieckie sekatory Löwe. Posiadają niezniszczalne ostrza, których trwałość wynika z połączenia precyzyjnej obróbki cieplnej i składu chemicznego, co jest jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic tej rodzinnej firmy. Są naprawdę doskonałe!

Inną opcją są narzędzia elektryczne, które dzięki wysokiej jakości lekkim akumulatorom nowej generacji wykorzystywane są przez coraz większą liczbę winiarzy i ogrodników. Technologia ta, do niedawna trudno dostępna ze względu na wysokie ceny, a także dużą wagę narzędzi, była niedostępna i niezbyt wygodna w użytkowaniu dla zwykłych winiarzy.  Czasy się jednak zmieniły i obecnie  sekatory elektryczne (akumulatorowe), czy też małe pilarki są lekkie, mają przystępną cenę i przede wszystkim odpowiednią jakość.

 

Wiązanie winorośli i dlaczego to też ma znaczenie

Po wykonaniu przycinania sprawdź „szkielet” winnicy, czyli słupki i druty. Ponieważ teraz jest jedyny czas, aby łatwo usunąć ew. uszkodzenia - należy naprawić bądź wymienić uszkodzone słupki, napiąć druty, uzupełnić lub dodać tyczki podporowe. Jeśli konstrukcja nośna jest dobrze wykonana, nie ma potrzeby jej corocznej naprawy, natomiast jeśli planujesz to zrobić w tym roku, musisz liczyć się z tym, że wskazane jest (najlepiej w trakcie cięcia) usunięcie wszystkich mocowań tyczek do drutów. 

Jak dobrze wiemy, przy podwiązywaniu winorośli nie chodzi tylko o młode pędy, ale także o pnie (szczególnie młode), które przywiązujemy do tyczki lub pręta podporowego, aby uzyskać pionowy wzrost. Zawiązujemy w kilku miejscach, uważając, aby wiązanie nie było zbyt ciasne, w przeciwnym razie pień zostałby "uduszony" w czasie wegetacji. Jeśli jednak zastosujemy linkę Praktik (jest łatwa w użyciu, a przede wszystkim jest wykonana specjalnie do użytku w winnicy, czyli z elastycznego materiału), nie ma ryzyka uszkodzenia pnia. W żadnym wypadku nie używaj drutów ani sznurka do wiązania!. Drut może uszkodzić pień, w efekcie czego różne choroby łatwo mogą zainfekować  winorośl.

Teraz o wiązaniu łozy owocującej. Wiązanie to wykonujemy w celu zahamowania nadmiernego wzrostu i zwiększenia płodności, a najlepszy moment to okres, w którym nie ma już przymrozków, ale jednocześnie nie ma zbyt wielu słonecznych dni - kiedy łozy są podatne na pękanie w trakcie zaginania. Jeśli Twoja winnica znajduje się na obszarze narażonym na wiosenne przymrozki, poczekaj, aż miną.

Istnieje kilka opcji dotyczących materiału użytego do wiązania łozy, ale wymienię tutaj dwie najczęściej używane. Pierwsza to klasyczny drut wiązałkowy owinięty w papier – wiązanie wykonujemy ręcznie, po roku drut częściowo ulega rozkładowi, dzięki czemu można go łatwo usunąć podczas kolejnego cięcia. Drugą opcją jest użycie powszechnie stosowanych szczypiec do wiązania – działają prosto i naprawdę ułatwiają pracę, co z pewnością przypadnie do gustu Twoim palcom.

Łozę przywiązujemy w ułożeniu poziomym, albo w formie łuku (przez górny drut prowadzący). Z punktu widzenia winiarza poziomy (płaski) sposób wiązania ma wiele zalet, jednak koniec pnia musi znajdować się około 15 cm poniżej drutu wiodącego, a ponadto istnieje większe prawdopodobieństwo złamania łozy w trakcie jej przyginania. Najpopularniejszym sposobem jest uformowanie łozy na kształt lekkiego łuku. Łoza musi być odpowiednio długa, tak aby jej środkowa część stanowiła szczyt łuku.

Najprościej wygiąć łozę, ujmując ją dwiema rękami i kciukami pomiędzy węzłami delikatnie ją "nadłamywać", odpowiednio kształtując. Dzięki temu ograniczamy ryzyko wyłamania łozy.

Jeśli masz na głowie dwa pędy, uważaj, aby się nie krzyżowały. Latem w miejscu skrzyżowania, występuje bardzo duże zagęszczenie liści, co zwiększa podatność rośliny na choroby grzybowe, a także pogarsza jakość winogron.

Na zakończenie dodam, że część przedstawionych tu informacji zaczerpnąłem z ksiązki, którą oferujemy w naszym sklepie, pod tutułem  Vinohradnictví, autorstwa morawskiego autorytetu winiarskiego Miloša Michlovskiego. Książka ta jest dość niezwykła, zarówno pod względem ilości informacji, jak i jej wagi (ok. 6 kg). Zawiera 900 kolorowych stron, zawiera wiele ilustracji, ale przede wszystkim wszelkie informacje dotyczące uprawy winorośli. Mimo wyższej ceny jej wartość jest bezcenna i dla winiarza dbającego o swoją winnicę będzie dosłownie biblią.

 

Autor článku: Zbyněk Kopeček, tým Vinařského domu Kopeček s.r.o.